Świat Konlangów

bandziol20

Postanowiłem zamieszczać tu jakieś wiadomości o ciekawych książkach.
Zachęcam Was również do zamieszczania swoich literackich typów.
Motywem do założenia tego wątku stała się książka, na którą się natknąłem przed paroma tygodniami, wychodząc z biblioteki, na stoliku z książkami do oddania. Jasnożółta, cienkotekturowa okładka. Stara. Natomiast tytuł magnetyzujący "Karmazyny i żuliki". Wow, ktoś tak zatytułował książkę ? O co chodzi ? Od razu wiedziałem, że muszę ją wziąć i choćby przejrzeć. Ponadto już na samej okładce zwróciły moją uwagę 3 rzeczy :
1. egzotyczne, niesłychane nazwisko autora : Jerzy Strzemię-Janowski. Kto zacz ?
2. brak daty wydania
3. wydawnictwo : Biblioteka Prenumeratorów "Kurjera Porannego" (no i drukarnia Józefa Zielony, Warszawa)
No, a niech to ! Kurjera ? Na mój nos chyba jakaś przedwojenna ?
Gdy wróciłem do domu, czym prędzej wyjąłem ów Skarb z teczki.
Zacząłem czytać. Rozdział pierwszy : Tytułem wstępu - o narodzinach poety. Zdziwiłem się, myśląc sobie, że oto mam przed sobą jakieś niewczesne dziełko przedwojennego grafomana. Ale ze względu na retropolski język (to mój konik) postanowiłem przełknąć tę gorzką pigułę i poczytać sobie dalej.
W rozdziale autor streszcza w jakich okolicznościach przyrody został pisarzem. Okazuje się, że ze względu na swoją sytuację finansową postanowił zostać korektorem w przedwojennej gazecie "Kurjer Codzienny". Hmm... o tym, jak bardzo korekta w tamtych czasach była potrzebna zorientowałem się, o ironio !, czytając ów pierwszy rozdział. Pomijając przedwojenną ortografię, w książce roiło się od błędów drukarskich, ale również - jak się mogę domyśleć - od odautorskich "wstawek". Smile

No nie nastrajało mnie to jakoś specjalnie pozytywnie do dalszej lektury, ale czy to z szacunku dla "dawności" książki, czy z ciekawości, co to za karmazyny, a już na pewno co żuliki, postanowiłem ciągnąć lekturę.
No i nie pożałowałem decyzji. Okazało się, że chodzi... o konie, ale również i o inne czworonogi, zwłaszcza psy, kozę, ale i ptaki oraz o pewną zgrywną małpę. Książkę pochłonąłem w trzy dni. Postanowiłem poszperać w bibliotekach i zrobić jaki taki research o samym autorze, jako że w życiu o nim nie słyszałem, i sprawdzić czy czego jeszcze nie naskrobał...
Oto co udało mi się wygrzebać...

bandziol20

Jerzy Strzemię Janowski żył 51 lat (2 V 1887 — 17 IV 1938 Warszawa), był właścicielem majątku rodzinnego w Strutynie na kresach wschodnich, niedaleko Złoczowa, który utracił, absolwent Akademii Rolniczej w Freysing w Bawarii, z zamiłowania hodowca koni, wytrawny jeździec i sportowiec. W latach 1915 — 1917 jako obywatel zaboru rosyjskiego został internowany przez Austriaków na terenie Węgier. W późniejszym okresie schwytany przez grasujące we wschodniej Małopolsce bandy ukraińskich rebeliantów i dwukrotnie skazany przez nie na śmierć w latach 1918-1919, został uratowany przez okolicznych włościan, którzy jak jeden mąż stanęli w jego obronie. Po uratowaniu życia w 1919 r. przeniósł się w Poznańskie (Sierosław), a w końcu do Warszawy, gdzie zatrudniał się w prasie jako korektor. Jednak do końca życia tęsknił za wsią, za pracą na roli, przyrodą kresową i ludźmi z którymi tak był zżyty.
Objawił się jako pisarz w 1933 r. drukowanymi w „Kurierze Porannym" opowiadaniami o zwierzętach. Doczekały się one wydania książkowego w tomie "Karmazyny i żuliki" dopiero na osiem miesięcy przed śmiercią autora (czyli w 1937 roku). Książka została rozchwytana w ciągu kilku tygodni i z miejsca przystąpiono do druku wydania drugiego, którego autor już nie doczekał, podobnie jak wydania drugiej książki "Sarnie oczy i wilcze gardła". Na rok przed jego śmiercią ukazała się w wydawnictwie Biblioteki Dzieł Naukowych jego publikacja "Jak nazwać konia. Dziesięć tysięcy imion dla ogierów i klaczy" ułożone w alfabetycznym porządku. W „Kurierze Porannym” umieszczał także sprawozdania z wyścigów konnych i recenzje z filmów przyrodniczych. Sam o sobie powiedział:
„Nie jestem literatem, nie umiem pisać, nie umiem czytać. Opowiadam i koniec. ”
We wspomnieniu pośmiertnym postać Jerzego Janowskiego przybliżyła jego żona, znana literatka Maria Wielopolska:

bandziol20

"Karmazyny i żuliki" to książka, którą od razu zwrócił na siebie uwagę zarówno krytyki, jak i czytającej publiczności, zwłaszcza ówczesnych lub byłych ziemian.
Kaden-Bandrowski na łamach „Gazety Polskiej” napisał m. in.:

bandziol20

Najwięcej jednak miejsca poświęca Janowski koniom. Widzi w nich nie tylko znakomity materiał wyścigowy, ale prawdziwych przyjaciół, istoty czułe, rozumiejące człowieka i bliskie mu, odczuwające podobnie jak on. W książce znajdziemy długi szereg pysznych „portretów końskich” i związanych z nimi historii. Autor opisał historię słynnej Kasztanki marszałka Piłsudskiego, ciepłych barw użyczył obrazom klaczy o wdzięcznych imionach : Iza, Maryśka, Lalka. Konie te różniły się między sobą, miały swoje charakterystyczne cechy, upodobania i narowy. Autor żyjący lata całe wśród koni, rozumiał je jak mało kto. Życie jego wypełnione było końmi i przygodami z końmi, a przepadał za niezwykłymi.
Na przykład w roku 1912 kupił od swego kuzyna Feliksa Scazighiny, który we Lwowie pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Wyścigów Konnych, rasową klacz imieniem Mitzi. Kuzyn zgodził się na transakcję pod warunkiem, że rodzina Janowskiego podpisze zobowiązanie, że nigdy nie będzie miała do niego pretensji, jeśli kobyła spowoduje jego przedwczesną śmierć.
Był to bowiem koń o jakich w Galicji mówiono : „Dummkoller”. „Dumm” to po niemiecku „głupi”, „koller” to „cholera”, a więc synteza głupoty z cholerycznością. Cechy te zyskała, kiedy na konkursie upadła na przeszkodzie, uderzyła się w łeb i jej „odbiło”. Przy tej okazji zabiła też jadącego na niej właściciela, z zawodu – bankiera. Była to wspaniała sportowa klacz, która potrafiła przeskoczyć 206 cm, w polu skakała przez furmanki chłopskie, skakała przez wszystko. Byle nie na torze przeszkód wobec publiczności. Autor wspomnień pozbył się tej Mitzi, kiedy się wraz z nim zwaliła na przeszkodzie, nie bez obrażeń cielesnych dla właściciela.

Koniom w drodze, a żonie w domu — nie wierz.

Przykład innej końskiej indywidualności stanowiła Iza. Była tak chętna do zabawy z jeźdźcem, że wykonywała absolutnie wszystkie jego życzenia. Zakochała się w uprawianym kiedyś polowaniu z chartami na zające i lisy. Posiadła tę sztukę tak dalece, że nie trzeba było jej prowadzić, sama wiedziała, co w jakiej sytuacji robić. Kiedyś Janowski, goniąc na Izie zająca, trafił na nasyp tak stromy, że normalne wdrapanie się na kopytach było niemożliwe. Wtedy Iza uklękła na przednich nogach i tym sposobem pokonała pochyłość, a z drugiej strony nasypu usiadła na zadzie i zjechała. Inni jeźdźcy przegrywali, bo musieli takie przeszkody objeżdżać. W czasie I wojny ocenili tę klacz oficerowie kozaccy. Jeden z nich dosiadł jej, ale go natychmiast zrzuciła. „Czort nie łoszad’” – powiedział. Inny, w stopniu esauła, przyjechał w nocy, najpierw zrobił kanonadę przed dworem, potem wszedł do środka, przeżegnał się na obraz przedstawiający babkę z pieskiem, myśląc, że to ikona i zaproponował kupno Izy. Dawał za nią dwa, dawał sześć koni, ale właściciel zbyt kochał konie, by się Izy pozbyć. Bał się, że spróbują ukraść klacz. Zaczął z nią sypiać w oranżerii, wyśledzili, to ją zabierał do pokoju, wreszcie zabrał Izę i kilka najlepszych koni do odległego o 5 km Złoczowa i ukrył je w piwnicy u zaufanego Żyda, nazwiskiem Icek Cynamon. Ale władze wojskowe wezwały Icka do kopania szańców. To co zrobił Icek, co ? – Schował się w tejże piwnicy i tam go znaleźli, a przy okazji konie. Ale Jerzy Janowski uciekł z Izą, bo nie było przeszkód, jakich by ta klacz nie pokonała. Skaleczyła później nogę na pobojowisku i od tego zginęła.

Rolling Eyes

bandziol20

Pasja autora wspomnień do niezwykłych koni trwała. Dał się — jak pisze — nabrać na kupno konia o imieniu Wieheisst.